HAQQ DOSTLARINDAN HİKMƏTLƏR Əziz Mahmud Hüdayi - 9

HAQQ DOSTLARINDAN HİKMƏTLƏR Əziz Mahmud Hüdayi - 9

HAQQ DOSTLARINDAN HİKMƏTLƏR

Əziz Mahmud Hüdayi g - 9

Hüdayi həzrətləri buyurur:

Əcəbmi Kəbədən əşrəf olursa kamilin qəlbi?

Bunu can ilə isğa et əfəndi, qövli-sadiqdir;

Binası Kəbənin məxluq işidir səngü-xak ilə,

Könül xod dəsti-qüdrətlə yapılmış sun‘i Xaliqdir.

Hüdayi həzrətləri bu misralarında insan qəlbinin Allah qatındakı qiymətinə işarə edərək belə buyurur:

“Kamil bir möminin qəlbinin Kəbədən üstün olmasına necə təəccüb edəsən? Ey əfəndi, bu doğru sözə qulaq ver: Kəbə daşı-torpağı ilə inşa edilmiş bir insan işidir, könülsə şəxsən Yaradanın qüdrət əli ilə inşa etdiyi bir sənət əsəridir”.

Kəbeyi-Müəzzəmə bütün müsəlmanların qibləsi, İslam aləminin nəbzinin atdığı mübarək və müqəddəs bir yerdir. İlahi nəzərlərin kainatdakı ən bərəkətli təcəlligahı Kəbə olduğu kimi, insandakı nəzərgahi-ilahi də qəlbdir. Bu nöqteyi-nəzərdən insan vücudundakı qəlb kainatdakı Kəbə kimi sayılmışdır. Ona görə də Allahın nişanələrindən olan Kəbeyi-Müəzzəmə hörmət və təzimə layiq görüldüyü kimi nəzərgahi-ilahi olan qəlblərə də həddən artıq hörmət göstərmək lazımdır.

Qəlbi ilahi nəzərgah halına gələn saleh bir mömin haqda İbn Ömər t-ın Kə­beyi-Mü­əz­zə­məyə xi­ta­bən söy­lə­diyi bu söz­lər necə də mənalıdır:

“(Ey Kə­bə!) Sən necə də bö­yük­sən! Sə­nin şa­nın necə də ucadır! Lakin həqiqi bir möminin Allah nəzərindəki şərəfi səndən də üstündür”. (Tir­mi­zi, Birr, 85)

Ab­dulqa­dir Gilani həz­rət­lə­ri isə bu ucalığın şərtini ifadə etmək üçün belə deyir:

“Könül yalnız masivadan təmizlənən mərifətullah sevdalıları üçün Kəbəyə çevrilər”.

Deməli, Mövlana həzrətlərinin:

“Həccə gedənlər orada Kəbənin sahibini axtarsınlar. Onu tapandan sonra Kəbəni hər yerdə tapa bilərlər” sözü kimi Haqq qatında Kə­bədən daha fəzilətli olan qəlblər də hər an Kəbənin Rəbbi ilə bərabər olan, səlim və zakir qəlblərdir.

Məhz bu cür qəlbləri incitmək Allah-Təalanın qəzəbini cəlb edər. Mövlana həzrətləri bu hala düşməkdən çəkindirmək üçün belə nəsihət edir:

“Bil ki, əgər Allahın nəzərgahı olan bir qəlbi incidib qırsan, Kəbəyə piyada da getsən, qazanacağın savab qəlb qırmağın günahını yuya bilməz.

Sənin bir saman çöpü qədər dəyər vermədiyin yıxılmış könül Ərşdən də üstündür, Kürsüdən də, Lövhi-Məhfuzdan da, Qələmdən də!.. Xor da olsa heç bir qəlbi həqir görmə! O, nə qədər xor olsa da, yenə üstündən-üstündür. Qırılmış qəlb Allahın nəzər etdiyi varlıqdır. Həmin qırıq qəlbi əhya edən can necə də mübarəkdir! Qırılıb iki yüz yerə parçalanan bir qəlbi xoş etmək Allah qatında bir çox xeyir-həsənatdan daha üstündür…”

Digər tərəfdən Haqq qatında kimin hansı mövqedə olduğunu da yalnız Allah bilir. Çünki qəlblərin pəncərələri yalnız Allaha açıqdır. Ona görə “Hər gecəni Qədir bil, hər gördüyünü Xızır bil” düsturu ilə yaşayıb heç kimi xor görməmək lazımdır. Çünki xor görülən və incidilən elə kəslər var ki, bəlkə də Allahın yaxın və xas bəndələridir.

Təfsir alimi Fəxrəddin ər-Razi bu xüsusda daima qəlbin riqqət və sayıqlığını qorumağın vacibliyini belə bəyan etmişdir:

“Haqq-Təala bütün ibadətlərə rəğbət edilməsi üçün rizasının hansı ibadətdə olduğunu gizləmişdir. Bütün günahlardan da uzaq durmamız üçün qəzəbinin hansı üsyanda olduğunu gizləmişdir.

Canlıların ölüm vaxtını gizləmişdir ki, hər an ölümə hazır olmaq şüuru ilə yaşansın.

İnsanlar arasında dostlarını gizləmişdir ki, bütün insanlara hörmət edilsin…” (Bax. Razi, Təfsiri-Kəbir, XXIII, 281-282)

Yəni Allaha yaxın olan bir qəlbi qırıb incitməkdən çəkinmək məsələsində bütün insanlara qarşı həssas olmalıyıq. Çünki Allahın nəzərində kimin daha dəyərli olduğunu, yaxud gələcəkdə kimin nə olacağını yalnız Allah-Təala bilir.

Abdulqadir Gilani həzrətlərinin -yaxud ona aid edilən- məşhur bir qissəsi var:

Abdulqadir Gilani həzrətləri bir gün tələbələri ilə Bağdad küçələrini gəzərkən yol kənarında oturan, üstü-başı dağınıq bir sərxoş yolunu kəsib soruşur:

- Ey Abdulqadir, Allah Qadirdir, ya yox?

Şeyx həzrətləri təbəssümlə:

- Bəli, Qadirdir, - cavabını verir.

Sərxoş ikinci dəfə:

- Ey Abdulqadir, Allah Qadirdir, ya yox? – deyə soruşur.

Həzrət yenə gülümsəyərək:

- Bəli, Qadirdir, - deyir.

Sərxoş üçüncü dəfə soruşur:

- Ey Abdulqadir, Allah Qadirdir, ya yox?

Şeyx həzrətləri bu səfər göz yaşları ilə səcdəyə qapanaraq:

“Qadirdir, Qadirdir, Qadirdir!” – deyir.

Sonra tələbələrinə tapşırır ki, sərxoşu aparıb yuyundurub ikram etsinlər.

Bu sirli söhbətə şahid olan tələbələr Şeyx həzrətlərindən sərxoşun nə soruşduğunu və verdiyi cavabların mənasını soruşurlar. Şeyx belə izah edir:

“Birinci sualı ilə məndən “Allah məni əfv etməyə Qadirdirmi?” – deyə soruşdu. Mən də Qadir olduğunu dedim.

İkinci sualla “Allah məni sənin yerinə qoymağa Qadirdirmi?” – deyə soruşdu, mən də Qadir olduğunu dedim.

Üçüncü dəfə isə “Allah səni mənim yerimə qoymağa Qadirdirmi?” – deyə sual etdi. Mən də qorxumdan ağladım və “Qadirdir, Qadirdir, Qadirdir”, - dedim. Səcdəyə qapanıb Allaha dua etdim ki, hidayət nemətini məndən almasın və daim afiyət üzrə yaşatsın”.

Qissədən ibrət götürərək, bəlkə də, bu gün halını bəyənmədiyimiz bir çoxlarının sabah bizdən daha yuxarı mərtəbədə ola biləcəyini və bizim onlardan daha alçaq səviyyəyə düşəcəyimizi təfəkkür etməliyik. Ona görə də Allahın qullarını xor və alçaq görmək, yəni insanları xəfifə almaq mənəvi fəlakətdir, bir növ qəlbin xərçəngidir.

Həmçinin qeyd etməliyik ki, insan nə qədər günaha düşsə də, “insan” olduğu üçün yenə şərəfi alidir. Onun sahib olduğu qiymətin fərqinə varmadan günah bataqlığına düşməsi sanki Kəbeyi-Müəzzəmə divarındakı Həcərül-Əsvədin yerə düşüb toz-torpaq içində qalmasına bənzəyir. Möminin vicdanı bu hala biganə qalaraq laqeydlik göstərə bilməz. Möminlər o halda belə Həcərül-Əsvədə hörmətsizlik etməzlər. Möminlər dərhal onu torpaqqarışıq götürər, göz yaşları ilə təmizləyərək əvvəlki yerinə qoymaq üçün bir-biriləri ilə yarışarlar. Onun cənnətdən gəldiyini və daşıdığı ali dəyəri düşünərlər. Halbuki insan da Həcərül-Əsvəd kimi cənnətdən gəlib. İşlədiyi günahlar səbəbi ilə nə qədər alçalsa da, varlığındakı dəyər baqidir.

İmam Rəbbani həzrətlərinin bu sözləri də insanda var olan bu dəyərə işarə edir:

“Yaxşı bilin ki, qəlb Allah-Təalanın qonşusudur. Heç bir varlıq yoxdur ki, Onun müqəddəs Zatına qəlbdən daha yaxın olsun. O halda istər mömin olsun, istər qafil, qəlbə əziyyət verməkdən çəkinin! Çünki qonşu qafil də olsa, himayə edilməlidir.

Amandır, bundan (yəni qəlb qırmaqdan) uzaq durun! Küfrdən sonra qəlbə əziyyət vermək qədər Allahın inciməsinə səbəb olan başqa bir günah yoxdur. Çünki qəlb Allah-Təalaya yaxınlaşa bilən varlıqların ən yaxınıdır”. (Bax. Məktubat, III, 326, № 45)

Hüdayi həzrətləri buyurur:

Naqis işi həp xəta, üsyan olar,

Kamil işi əfv ilə ehsan olar…

Böyüklərin ifadəsi ilə desək, “Təsəvvüfdə ilk dərs incitməmək, son dərs də inciməməkdir”. Çox vaxt incitməmək insanın öz əlində olur. Bu baxımdan daha asandır. Lakin inciməmək əldə deyil. Çünki qəlbin iradəsi yoxdur. Məruz qaldığı xəta və qüsurlar qarşısında qəlbin etiraz və şikayətini susdura bilmək, yəni qəlbə söz keçirə bilmək o qədər də asan deyil.

Ona görə Allahın əfvinə nail olmaq arzusu ilə Onun qullarından gələn əza və cəfaları könül xoşluğu ilə qarşılaya bilmək, Allah xətrinə Onun qullarından inciməyib əvfetmə fəziləti sərgiləyə bilmək yüksək qəlbi kamillik tələb edir.

Haqq dostları fanilərdən gələn əza və cəfaları günahlarının əfvinə, nəfslərinin təzkiyəsinə, mənəvi dərəcələrin yüksəlməsinə, bir sözlə, Allaha yaxınlaşmağa vəsilə bilən, kamil, arif və fəzilət əhli şəxsiyyətlərdir. Onlar qarşılaşdıqları mənfi halları imtahan bilib bütün bunları Allahın razı olacağı şəkildə qarşılamağa çalışan saleh möminlərdir.

Haqq dostlarının hisslərinə tərcüman olan Mövlana həzrətlərinin bu nəsihəti sözünü etdiyimiz könül üfüqünü necə də gözəl ifadə edir:

“Qarşılaşdığın hər əziyyətə hirslənirsən. Hər tərbiyəsizə kin güdürsən. Bəs cilalanmadan necə güzgü ola bilərsən?..”

Bu səbəblə saleh və arif insanlar qafil və nadanlardan gördükləri kiçik xətalara əhəmiyyət verməz, gülər üzlə onlara “salam” deyib keçər, gərəksiz mübahisədən uzaq durarlar. Çünki onlar qarşıdakı insana xətasını göstərəcək, onu peşmanlığa və halını islaha sövq edəcək irşad və xəbərdarlığın sərt və kobud üslubla deyil, yalnız suyun axışı kimi qəlbə fərəhlik verən mülayim dil, könüllərin kilidini açan hikmətli sözlər və gözəl nəsihətlər ilə edilməli olduğunu yaxşı bilirlər.

Şübhəsiz ki, hər xüsusda olduğu kimi bu fəzilətdə də zirvədəki şəxsiyyət gözəl əxlaqı tamamlamaq üçün göndərilən Rəsulullah r -dir. O Rəhmət Peyğəmbəri:

“Heç biriniz: “Mən insanlardan fərqli deyiləm, əgər onlar yaxşılıq etsə, mən də yaxşılıq edərəm, pis rəftar etsələr, mən də pis rəftar edərəm”, - deyərək (başqalarını təqlid edən) şəxsiyyətsiz kəslərdən olmasın! Əksinə, insanlar yaxşılıq etsələr yaxşılıq etmək, pis rəftar etsələr haqsızlıq etməmək (zülmə meyil etməmək) üçün nəfsinizi tərbiyə edin”, - buyurmuşdur. (Tirmizi, Birr, 63/2007)

Ayeyi-kərimədə də buyurulduğu kimi:

“Yaxşılıq və pislik eyni deyildir. Pisliyi daha yaxşı olanla dəf et! Bu zaman səninlə arasında düşmənçilik olan kimsə sanki yaxın bir dost olar”. (əl-Fussilət, 34)

Həmçinin Peyğəmbərimiz r həyatının hər mərhələsində bu cür yaxşılıqla qarşılıq vermə fəzilətinin misilsiz nümunələrini sərgiləmişdir. Məsələn:

Bədr döyüşündən bir gün əvvəl müşriklər müsəlman ordugahı tərəfdə qalan quyudan su çəkmək istədilər. Əshabi-kiram bir gün sonra qılınc-qılınca qarşılaşacaqları düşmənə su vermək istəmədi. Lakin Peyğəmbərimiz r İslamın müharibədə də sahib olduğu mərhəmət sifətini sərgiləyərək onların su götürməsi üçün icazə vermələrini əmr etdi.

Həmçinin bir gün müsəlmanlara zülm edən müşriklərə lənət etməsi istəndiyi zaman belə buyurmuşdu:

“Mən lənətləyən biri olaraq göndərilmədim, aləmlərə rəhmət olaraq gəldim”. (Bax. Müslim, Fəzail, 126; Tirmizi, Dəavat, 118)

İslamı təbliğ üçün Taifə getmişdi. Lakin daş ürəkli insanlar tərəfindən daş-qalaq edildi. Rəsulullah hüznlü halda geri qayıdarkən Allah-Təala Cəbrayıl u ilə Dağlar Mələyini göndərdi. Mələk:

“Ey Muhamməd! Qövmünün Sənə nə dediyini Allah-Təala eşidir. Mən Dağlar Mələyiyəm. Verəcəyin hər əmri yerinə yetirmək üçün Haqq-Təala məni Sənin yanına göndərdi. Nə etməmi istəyirsən? İstəsən bu iki dağı (Məkkədəki Əbu Qubeys ilə Quayqian dağlarını) onların başına yıxım”, - dedi.

Bu zaman Rəsulullah r:

“Xeyr, mən Haqq-Təalanın onların nəsillərindən yalnız Allaha ibadət edən və Ona heç bir şərik qoşmayan kimsələr çıxarmasını istəyirəm”, - buyurdu. (Buxari, Bədu’l-Xalq, 7; Müslim, Cihad, 111)

Yəni daş-qalaq edənlərə belə bəddua yerinə xeyir dua etmişdir.

Məkkənin fəthi günü ona və müsəlmanlara uzun illər amansız əziyyət verən, hər cür cəfa və zülmü rəva görən müşriklərdən əsl intiqam almaq zamanı idi. Lakin O, misligörülməmiş bir alicənablıq sərgiləyərək:

- Ey Qüreyş camaatı, indi mənim haqqınızda nə qərar verəcəyimi düşünürsünüz? – deyə soruşdu.

Qüreyşlilər:

- Biz Sənin xeyirxah davranacağını ümid edirik. Sən kərəm sahibi bir qardaşsan! Kərəm sahibi, xeyirxah bir qardaşın oğlusan!..” - dedilər.

Bu cavabı alan Peyğəmbərimiz r:

- Mən də Həzrət Yusufun qardaşlarına dediyi kimi:

“Bu gün sizə heç bir töhmət yoxdur”[1] deyi­rəm. Sərbəstsiniz!” - buyuraraq ümumi əfv elan etdi. (Bax. İbn Hişam, IV, 32; Vaqidi, II, 835; İbn Sad, II, 142-143)

Münafiq Ləbid Hz. Peyğəmbərə sehr edərək xəstələnməsinə səbəb olmuş və ona çox əziyyət çəkdirmişdi. Peyğəmbərimiz vəhy yolu ilə bunu öyrəndi. Lakin nə Ləbidin üzünü gördü, nə də etdiyi bu əməlini dilə gətirib başına qaxdı. Həyatına qəsd edən Ləbidi və mənsub olduğu Bəni-Zurayq qəbiləsindən heç kimi cəzalandırmadı.

Həzrət Aişə c Validəmiz:

“Ya Rəsulallah, sizə sehr edənin kim olduğunu bildirib rəzil-rüsvay etsəniz olmazmı?” – dedikdə isə Peyğəmbərimiz r bu möhtəşəm cavabı verdi:

“Allah-Təala mənə şəfa verdi, mən də insanlar arasında şəri yayıb onlara pislik etmək istəmərəm”. (Buxari, Ədəb, 56)

Hətta Peyğəmbərimizin qızı Həzrət Zeynəbi şəhid edən Həbbar bin Əsvəd yanına gəldi. “Lə iləhə illəllah, Muhammədur-Rəsulullah”, - dedi. Peyğəmbərimiz kəlmeyi-tövhidin xətrinə onu da bağışladı. Bir dəfə də olsa “Nə üçün qızıma bu zülmü rəva gördün?!” demədi. (Vaqidi, II, 857-858)

Məhz əfv etmək məsələsində də sonsuz comərdlik ümmanı olan Allah Rəsulunun nəbəvi tərbiyəsində yetişən əshabi-kiram və onları kölgə kimi təqib edən Haqq dostları Allahın qullarından gördükləri şəxsi qüsurları əfv edə-edə ilahi əfvə layiq ola bilməyi özlərinə həyat düsturu etmişlər.

Bu hadisə də nə qədər ibrətlidir:

Həzrət Əbu Bəkr t davamlı olaraq Mistah adlı kasıb bir səhabəyə yardım edirdi. Qızı Həzrət Aişəni hədəf alan “İfq” (yəni iftira) hadisəsində Mistahın da böhtançılar arasında olduğunu öyrənəndə bir daha ona və ailəsinə yardım etməyəcəyinə dair and içdi. Lakin Həzrət Əbu Bəkr yardımlarını kəsdikdə Mistah və ailəsi pərişan hala düşdü. Bunun üzərinə ayeyi-kərimə nazil oldu:

“İçinizdən fəzilət və sərvət sahibləri qohumlara, yoxsullara və Allah yolunda hicrət edənlərə (sədəqə) verməyəcəklərinə dair and içməsinlər! (Onları) bağışlasınlar və (bu niyyətlərindən) vaz keçsinlər! Allahın sizi bağışlamasını istəmirsinizmi? Allah çox bağışlayandır, rəhmlidir”. (ən-Nur, 22)

Bu ayeyi-kərimənin nüzulundan sonra Həzrət Əbu Bəkr t:

“Əlbəttə ki, Allahın məni bağışlamasını istəyirəm!” - dedi. Sonra andını pozma kəffarəsi verərək daha əvvəl işlədiyi xeyir əməlinə davam etdi. (Buxari, Məğazi, 34; Müslim, Tövbə, 56; Təbəri, Təfsir, II, 546)

Elə isə düşünək:

Biz Rəsulullah r , əshabi-kiram, övliyaullah və saleh möminlərdən nümunə götürməli olduğumuz halda şəxsimizə edilən pis davranışlara necə qarşılıq veririk? “…Allahın sizi bağışlamasını istəmirsinizmi?..” (ən-Nur, 22) ayəsinə nə qədər yaxınlaşa bilirik?..

Hüdayi həzrətləri buyurur:

Bir axçacıq ziyan etsən ki başlarsın vaveylaya,

Yarım pulca qayırmazsan gedərsə din yağmaya!

Məhəbbətin ölçüsü fədakarlıqdır. Allah və Rəsulunu sevən İslam uğrunda fədakarlıq etməyi özünə minnət bilməlidir. Çünki din və iman üçün, İslamın yayılması və inkişafı üçün, dinin yaşanacağı bir vətən və ümmətin əmin-amanlığı üçün canından, malından, maddi-mənəvi imkanlarından fədakarlıq göstərməyənlərin Allah və Rəsuluna olan məhəbbətlərində ciddi zəiflik və qüsurlar olduğu aşkardır. Səmimiyyətdən bu qədər məhrum bir imanın da insanı Allahın rizasına və nəticə etibarilə əbədi səadətə qovuşdurub-qovuşdurmayacağı, tərəzinin xeyir gözünün ağır gəlib-gəlməyəcəyi, Siratdan sağ-salamat keçib-keçməyəcəyi şübhəlidir.

Fani dünya rahatlığı üçün malını xərcləyib əbədi gələcəyi üçün xərcləməmək kimi bir davranış əsla həqiqi iman gətirmiş bir möminin əxlaqı ilə üst-üstə düşə bilməz. Dünya üçün xərcləmələrdə həddən artıq istəkli olub səxavətli davranmaq, azacıq axirət sərmayəsi üçün xərcləyərkənsə əlin titrəməsi iman zəifliyinin əlamətidir. Halbuki əsas həyat axirət həyatıdır. Əsas sərmayəni ora yatırmaq imanda nə qədər kamil olduğumuzun nişanəsidir.

Çünki Haqq-Təala qulunun imandakı səmimiyyətini candan, maldan, övladdan, xülasə, hər bir imkandan ediləcək fədakarlıqlarla sınağa çəkir. Ayeyi-kərimələrdə belə buyurur:

“Sevdiyiniz şeylərdən (Allah yolunda) infaq etmədikcə “birr”ə (iman, ibadət və əxlaqda kamala) nail ola bilməzsiniz. Şübhəsiz ki, Allah infaq etdiyiniz hər bir şeyi bilir”. (Ali-İmran, 92)

“…Qızıl və gümüş yığıb onu Allah yolunda xərcləməyən kimsələri acı bir əzabla müjdələ!” (ət-Tövbə, 34)

“Şübhəsiz ki, Allah möminlərdən canlarını və mallarını cənnət müqabilində satın almışdır…” (ət-Tövbə, 111)

Allah yolunda “can”dan və “mal”dan fədakarlıq etməyin əbədi qurtuluş üçün zəruri olduğunu bəyan edən bu hadisə nə qədər də mənalıdır:

Bəşir bin Hasasiyyə t nəql edir:

“Beyət etmək üçün Rəsulullah r-in hüzuruna getmişdim. Mənə Allahdan başqa ilah olmadığına və Muhammədin Onun qulu və Rəsulu olduğuna şəhadət etməyimi, namaz qılmağı, zəkat verməyi, İslam üzrə həcc etməyi, Ramazan orucunu tutmağı və Allah yolunda cihad etməyi şərt kəsdi.

Mən də belə dedim:

- Ey Allahın Rəsulu! Vallahi, bunlardan ikisinə gücüm çatmaz. Onlar da cihad və sədəqədir.

İnsanlar cihaddan qaçana Allahın qəzəb etdiyini söyləyirlər. Mənsə cihad meydanına çıxanda nəfsimi bürüyən ölüm qorxusu ilə qaçmaqdan ehtiyat edirəm.

Sədəqəyə gəldikdə isə mal varlığım kiçik bir qoyun sürüsü və on dəvədən ibarətdir. Onlar da ailəmin dolanışığı və minik üçündür.

Rəsulullah r əlimdən tutub silkələdi və belə buyurdu:

“Cihad yox, sədəqə yox, belə olan halda cənnətə necə girəcəksən?!”

Bu zaman:

“(Tamam) ya Rəsulallah! Beyət edirəm”, - deyib Allah Rəsulunun qoyduğu bütün şərtlər üzərinə beyət etdim”. (Əhməd, V, 224)

Demək ki, öz şəxsi mənfəət və rahatlığı xaricində heç bir dərdi olmayan, İslamın ucalması uğrunda heç bir səy göstərməyən, imanlı bir nəsil yetişdirmək xidmətlərinə təkan verməyən, xülasə, Allah yolunda fədakarlıqdan boyun qaçıran nadan bir adamın Haqqın rizasını və lütfünü umması əbəsdir.

Xüsusilə dinin, müqəddəs məfhumların, əxlaq və fəzilətin zəiflədiyi zamanlarda Allah üçün göstərilən səy və fədakarlıqlar Qurani-Kərimdə “Allaha verilən gözəl borc”[2] kimi ifadə olunur. Həmçinin Haqq-Təala Qurani- Kərimdə “Aranızdan (Məkkənin) fəthindən əvvəl infaq edən və döyüşənlər (digərləri ilə) eyni deyillər”,[3] buyurur. Yəni ağır zamanlarda göstərilən səy və fədakarlıqların firavan dövrdə edilənlərlə müqayisə olunmayacaq qədər fəzilətli əməl olduğunu bildirir.

Eynilə yoxuşda xarab olub qalan bir maşına çiyin verib onu hərəkət etdirməyin düz yolda qalan maşına çiyin verməkdən daha dəyərli olması, səhrada susuzluqdan ölmək üzrə olana verilən bir stəkan suyun bulaq başında dayanan bir adama verilən sudan daha məqbul olması kimi, eləcə də ağır şərtlər altında xidmət edənlərə xüsusi kompensasiya verilməsi kimi Allah-Təala da İslamın və müsəlmanların ağır zamanlarında göstərilən fədakarlıqlara müstəsna mükafatlar vəd edir.

İslam naminə bir yarpaq tərpətməyin belə cinayət sayıldığı, müsəlmanların öz vətənlərində təcrid olunduğu məhrumiyyət illərində babam Fahri Kiğılı ticarətlə məşğul olmasına baxmayaraq qırx yaşından sonra hafiz olub imamlıq, vaizlik edərək, tələbə yetişdirərək ömrünü din xidmətlərinə, Quran tələbələrinə vəqf etmişdi. Sanki yaşamaq zövqünü bir kənara qoyub İslamı yaşatmaq sevdasına könül vermişdi.

Biz o vaxt da Üsküdarın Sultantəpə məhəlləsində yaşayırdıq. Babam o yaşda gəncləri belə qan-tərə batıran Sultantəpənin dik yoxuşlarını piyada çıxar, yorğunluqdan ürəyi tez-tez döyünməyə başlayardı. Anam babamın bu halına dözməyib:

“Atacan, iki lirə yarım verib bir taksi ilə gəlsəniz, bu qədər yorulmazsınız”, - deyərdi. Babamsa hər səfərində nə isə deyib söhbəti bağlayar, lakin Sultantəpəyə taksi ilə çıxmazdı. Çünki taksiyə verəcəyi pulu hafizlərinə verməyi daha üstün tutardı.

Hər ay şərik olduğu dükandan müəyyən qədər gəliri olardı. Lakin həmin pul əlinə keçən kimi bir-iki gün içində bitərdi. Rəhmətlik nənəmin də kirayə verdiyi bir neçə evi vardı. Babam pulu qurtaranda nənəmə:

- Xanım, mənə bir az borc verərsənmi? – deyərmiş. Nənəm də:

- Bəy, daha iki gün əvvəl mağazadan almadınmı? - deyə soruşar, rəhmətlik babam:

- Mən o pulu banka yatırdım, - deyərmiş.

Nənəm:

- Onda bankdan çək, - dedikdə isə:

- Yox, oradan çəkə bilmərəm, ora axirət bankıdır… - cavabını verərmiş.

Allah rəhmət etsin, babam bu fədakarlığı və çalışmaları ilə ailəsinə, oğul-uşağına, nəvələrinə və hafiz tələbələrinə böyük miras qoydu. O da “nümunəvi xarakter və şəxsiyyət mirası” idi. Ən böyük fəzilət də insanın özündən sonra sədəqeyi-cariyə olacaq imanlı bir nəsil qoyub gedə bilməsidir.

Haqq-Təala hər birimizə lütf etdiyi bütün nemətləri rizası istiqamətində sərf edərək razı qaldığı bir qulluq həyatı yaşaya bilməyi nəsib və müyəssər etsin.

Amin!..

[1] Bax. Yusuf, 92.

[2] Bax. əl-Bəqərə, 245; əl-Hədid, 11.

[3] Bax. əl-Hədid, 10.