Göy qənddan

Yay tətilində, rayonda anamın xalası Leyla xalagilə tez-tez getməyimin səbəblərindən biri mənə qeyri-adi gələn tünd göy, yastı formalı qənddana baxmaq idi. Leyla xalagildən çıxana qədər qənddana baxmaqdan doymurdum. İçindəki bərk, çaya batırandan sonra belə ağızda çətinliklə əriyən qəndlərin dadı başqa cürüydü.

Leyla xalagildə mürəbbə, konfet olsa da, mən məhz göy qənddandakı qəndlərlə çay içirdim. Otağa girib qənddanla üzbəüz oturmağımdan, qapağını açmağımdan, ordan götürdüyüm qəndi yekə kişilər kimi iki dəfə qənddanın qırağına vurub ağzıma aparıb iştahla çay içməyimə qədər olanlar bir məhrəm mərasimiydi. O vaxt ola bilsin, instinktiv mənə elə gəlirmiş ki, qənddan qəndlərə xüsusi dad verir, yəni masada adi plastmas, ya xrustal qəndqabıda qənd olsaydı, öncədən, dadına baxmadan onlar dadsız gələcəkdi mənə. Tünd göy rəng qəndlərə xüsusi ecaz verirdi, göy rəng fonunda ağ qəndlər mənə hədsiz cazibədar görünürdü.

Göy qənddan keçən yüz ilin səksəninci illərində mənim xatırlamadığım, görmədiyim öncəki on illərə körpü atmışdı sanki. Mən altıncı sinifdə oxuya-oxuya o qənddanın qədimi cazibədarlığını duyurdum, bundan ləzzət alırdım.

Bir gün utancaqlığımı güclə yenib nənəmə dedim ki, Leyla xaladan xahiş etsin, o qənddanı mənə bağışlasınlar. Əminiydim ki, mənə doğma olan anamın xalası Bakıdan gəlmiş qohuma istədiyini tərəddüdsüz verəcək. Ertəsi gün günortadan sonra Leyla xalagildəydim, həmişəki kimi məni mehribanlıqla qarşıladı, qabağıma çay, gilas mürəbbəsi qoydu, gözümü sehrli qənddandan çəkmədən, ordan kələ-kötür qəndlər götürüb çay içdim. Onlardan çıxana yaxın Leyla xalanın qənddanı kağıza büküb, kulyoka qoyub “Bu da bizdən sənə hədiyyə” deyəcəyini gözləyirdim...

Yolboyu pərt, kefsiz halda gedə-gedə öz-özümə suallar verirdim: “Görən niyə vermədi? Bəlkə nənəm hələ onlara heç nə deməyib?” Sonuncu sual ümidimi közərtdi. Evə çatan kimi nənəmə dedim: “Sən bəs qənddan məsələsini onlara demədin?” – “Məsləhət deyil, qadan alım. Mən sənə ondan yaxşısını taparam”. “Tapan deyilsən,” – ürəyimdə nənəmə dedim.

Bir neçə gün hikkə məndən əl çəkmədi, o biri günlər Leyla xalagilə gedəndə, - oğlu Samirlə dost idim, - artıq mürəbbəylə, konfetlə çay içirdim. Çalışırdım göy qənddan tərəfə baxmayım, sanki günahkar o idi. Xislətimdə oğurluq olsaydı, onu sözsüz əkişdirərdim. Görünür, o tərəfə baxmamağımın səbəbi bir tərəfdən qürur məsələsiydisə, digər tərəfdən, əşyadan asılılıq hissini şüuraltı öldürmək istəyim idi. Arada öz-özümlə danışırdım: “Onu mənə versəydilər, dünya dağılardı? Elə bil, bunlardan Qaz 24, ya 06 istiyirəm”.

İllər keçəndən sonra Leyla xalanın göy qənddanı mənə verməməsini anlayacağam, haqq qazandıracağam buna, yəqin kimsə onlara bunu hədiyyə veribmiş, qədimlikdən, öncəki zamandan məhrum olmaq istəməyibmiş.

Bu yaxınlarda, qırx səkkiz yaşımda Mərkəzi Univermağın qabağından keçib Beşmərtəbəyə tərəf gedəndə ilk dəfə gördüyüm antikvar mallar satılan mağazaya daxil oldum, satıcıya ilk dediyim bu oldu: “Sizdə köhnə qəndqabı var?” – “Var,” – deyib həmin formada, həmin rəngdə olan qəndqabını göstərdi. “Bax, buna deyərlər intuisiya,” – sevincimi satıcıyla bölüşdüm... İki dəfə çırtma vurdum, hər tərəfinə baxdım görüm defekti var, ya yox. Qiymət öldürmədən iyirmiliyi ona uzatdım.

Evə gətirən kimi içini, çölünü suyla yaxalayıb, qozlu qəndlərlə doldurub qapağını örtdüm, əllərimi çənəmə söykəyib başladım tamaşa etməyə. Yastı, kürə şəkilli bu nəsnə elə zamanın özüydü, mən ona baxaraq özümü həmin uşaq kimi hiss edə-edə sual verdim: “Onda daha çox xoşbəxt idim, indi?” Deyə bilərsiz “indi”, çünki onda o, mənim deyildi, indisə özümünkü gözümün qabağındadır. Yaxşı, tutaq ki, o vaxt qənddanı mənə versəydilər, mən onu qabağıma qoyub indiki kimi həzz alardım? Böyük ehtimal, hə və belə bir nəticəyə gəlirəm: mən indi qırx səkkiz yaşında yox, Allah ömür versə, səksən yaşında da on üç yaşındakı həzzi alacağam. Beləliklə, göy qənddan mənim uşaqlığımı, cavanlığımı və mümkün qocalığımı birləşdirəcək, həzz öz zaman kontekstini itirəcək.

Neçə gündür qənddandakı qozlu qəndlərlə çay içirəm, hər dəfə qapağını açanda, “dııınq” səsi çıxır, havada yüngülvarı əks-səda verir, bu, qənddanın xarizmasını bir az da artırır, sırf səs həzzinə görə mən qəndi götürməzdən əvvəl bir neçə dəfə metal qapağı açıb yerinə qoyuram. Bu zaman göy nəsnə yenidən öz zaman libasını geyinir, qədimləşir, müdrikləşir, sanki mənə “mən qocayam ha” deyir, sonucda mən zamanın sürətli gedişini dərk edirəm.

Bir neçə gün sonra qənddanın şəklini Leyla xalanın qızı Şəhlaya atıb yazıram: “Yadındadı?” – “Əlbəttə, bizdə var idi bundan”. – “Anandan soruş, sizdəkini kim almışdı? Bir də soruş, bununla bağlı başqa nəsə yadında qalıb?” Az sonra cavab gəlir: “Tutu nənədən qalmışdı, sonra yerə düşdü, sındı, atdıq. Başqa heç nə yadında qalmayıb”. Sağollaşırıq, masanın üstündəki “qayıtmış zamana” baxıb sevinirəm.

Bu qənddan gündən-günə doğmalaşır, həm də modernləşir – içindəkilər boşaldıqca noğulla, halva konfetləriylə, xurma qurusuyla doldururam. Amma elə ki masanın düz ortasında müdrikcəsinə susur, onda o yenə öz qədimliyinə qayıdır.