Əyri Çay

Ah oh ve of çayları gece gündüz durmaksızın eğri eğri akarmış.

Çayların doğru ve tek bir çizgi üzere akışını akıl sahibi hiçbir insan görememiş.

Şeki- Zakatala arasındaki eğri çay uzaklardaki eğri köprüye kavuşmak için akarken üzerinden geçip gidenlere şu mesajı verirmiş:

Ey yolcu adım eğri çay.Sular buradan akmazdan evvel toprak dümdüz idi.Su ,bir o yana bir bu yana aktı yatağımda eğrildi adımda eğri oldu.

Siz insanların da yaklaşık % 75 i su.Sizinde doğruluktan uzaklaşma sebebiniz su olsa gerek.Aslında çiğ süt emmiş sözü sizlerdeki yalanı dolanı ve eğriliği ifade etmeye yetiyor.Sütün de % 90 ı su değil midir.?

Türkiye de Ağrı dağının Büyük Selçuklular devrinde eğri dağ olarak isimlendirilmesi ilginçtir.

Eğriliğin olduğu yerde doğruluktan uzaklaşma vardır Sağlık bedenin doğru çalışmasıdır.Hastalık ise bu doğru ve düzgün çalışmanın bozulması bir başka ifade ile eğrilmesidir.Sağlıktaki eğrilmeler acıları doğurur. Eğriliğin artışı kırılmaları doğurur.Hata ,isyan ,günah ve gaflet ise kalplerde meydana gelen eğriliklerdir.Bakara Suresi 188. ayette kalplerdeki bu metafizik eğrilikten bahsedilir.

Eğri bakış ve eğri gözle bakmak deyimleri vardır.İnsanlık tarihi boyunca ilk eğri bakış şeytanın Hz. Ademe hasetle bakarak başlamıştır.Bakış açısına göre değişen yorum farklılığını sarı çiçek ile konuşan Yunus ne güzel ifade eder:

Cümleler doğrudur sen doğru isen

Doğruluk bulunmaz sen eğri isen.

Mescitler, medreseler ve tekkeler irfanın talim edildiği eğriliklerin ve aşırılıkların budandığı güzellik merkezleridir.Yunus Emrenin kıvrım kıvrım akan çaylara inat irfan tahsil ettiği mektebe “bu kapıdan eğri odunlar bile giremez diyerek doğru odunlar taşıdığı rivayet edilir.”0dun olsunda nasıl olursa olsun fark etmez” mantığı ile iş görenler her zaman ol muştur ve olacaktır.

Peygamberler eğri bakışların doğurduğu yanlış hareketleri ve sözleri düzeltmeye çalışan rehber insanlardır.Kuranı Kerimde doğruluk Hak kavramı ile eğrilikte batılla ifade edilir.Kuranı kerimin isimlerinden olan Furkan hak ile batılı yani eğri ile doğruyu ayıran manasına gelir.Hud suresi 112. ayette dosdoğru olmak emredilmiştir.Dosdoğru olmayı ve gerçekleri kabul edemeyenleri yani “doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar”.Dokuz köyden kovulmanın acısını yaşayan onuncu köye doğru yol alan şair şöyle der:

“Doğru söylersem ok gibi yabana atarlar beni

Eğri olursam yay gibi elde tutarlar beni..

Dokuz köyden kovulmayı ve ok gibi yabana atılmayı göze alanlar sözlerine “eğri oturup doğru konuşalım” diye başlarlar.En büyük tehlike doğru oturup eğri konuşanlardadır.

Mimar Sinan’ın Süleymaniye camisinin inşaatından sonra iki genci n minare eğri diye sohbetlerini duyunca hemen ustaları toplar minarelere halat geçirir ve gençler düzeldi diyene kadar çektirir.Gençler ayrılınca ustabaşı Mimar Sinana” efendim minareler halatlarla düzelmez ki hayırdır niye böyle yaptırdınız” der.Mimar Sinan da “bende biliyorum minarelerin düzelmeyeceğini ama böyle yapmasaydım yüzyıllar boyu halk arasında “minarelerin eğri olduğu dedikodusu yayılacaktı bunu önledim “der.

Elif harfi Arap elifbasında birinci harftir.Eğri olmaması sebebi ile doğruluğun sembolü kabul edilmiştir.Latin elifbasındaki son harfi olan ze harfi şeklen Arap elifbasındaki ye harfine benzer.Ye ve ze harfleri harfler hiyerarşisinde yılan çağrışımı sebebiyle en sonda yer almıştır. Cemiyet hayatında eliflerle mısır püskülü gibi olanlara aynı davranılmaz.

Hayvanlar aleminde de doğruluk önemlidir.Yılan ve akrep ihanetin ve düşmanlığın sembolüdür.Rivayetlere göre tilki ve yılan dost olur.Eğri çaydan geçmeleri gerekmektedir.Tilki, yılana “ sırtıma sarıl karşıya geçireyim” der. Yılan sarılır Çayın ortasına gelince yılan tilkiyi boğmaya başlar. Tilki son bir hamle ile yılanı öldürür .Ölü yılanı yere uzunlamasına ip gibi seren tilki şöyle der: “ Benimle arkadaşlık edecek olan işte böyle elif gibi dosdoğru olmalı”

Doğruluk her zaman galip gelir yanlış hesap Bağdat tan döner derler .doğru yolda giden kaplumbağanın yanlış yolda giden attan önce hedefe ulaşacağını kimse inkar edemez.Boynun eğri diyenlere nerem doğru ki diye cevap veren meşhur devede eğri çaydan kana kana su içmiştir.

İnsan , doğarken düz ve dik olarak doğmaz.Ölüm ile doğumun aksine eğriliklerden kurtulma ve uzama vardır. Hayattayken düzeltilemeyen eğrilikleri toprak yok eder.Kamburu toprak düzeltir sözü meşhurdur

26 Mart 1999 da Eğri çay yakınlarında sözlerin en güzelini ezberleyerek HAFIZ olmuş, insanlar bir tarafa haşaratın bile kendisine zarar vermeyeceğinden EMİN olduğu ,Allah yolunda malını ve canını infak edişini çok görerek YETER demeyen ALİABATLI MUSAB Rahmana kavuştu.Bu kavuşma Eğri çayı çok utandırdı..Niye mi? Her insanı kendisi gibi eğri zannetmesinden ve bu yazının baş kısmında üzerinden gelip geçene verdiği mesajlardan…..

14-10-2008

GELECEK SAYI:EĞRİ KÖPRÜ