HAQQ DOSTLARINDAN HİKMƏTLƏR Cəfəri-Sadiq q.s -6-

HAQQ DOSTLARINDAN HİKMƏTLƏR Cəfəri-Sadiq q.s -6-

Cəfəri-Sadiq həzrətləri buyurur:

“Kim nəfsinə qarşı nəfsi цчцn mцcahidə edərsə, kəramətlərə nail olar. Kim nəfsinə qarşı Allah-Təala цчцn mцcahidə edərsə, Allaha nail olar”.^[1]

[Mцcahidə nəfsin xoşuna gəlməyən, istəmədiyi bəzi чətinliklərlə tərbiyə edilməsidir. Beləliklə nəfsin həddi aşan istək və ehtiraslarına qarşı dirəniş gюstərərək ruhani istedadların inkişafına zəmin hazırlamaqdır.

Mənəvi təkamцl səfəri sayılan seyri-sцlцkdən məqsəd bəzi fюvqəladə hallara nail olmaq deyil, “qəlbi-səlim”ə nail olmaq, yəni qəlbi Allahın razı olacağı səviyyəyə gətirməkdir. Əks təqdirdə hindistanlı yoqlar da bəzi pəhriz və təmrinlərlə mцəyyən dərəcədə ruhi gцcdən istifadə edə bilirlər.

Mənəvi tərbiyədə tətbiq olunan riyazət, mцcahidə və bəzi ruhi təmrinlər nəticəsində qəlbdə bəzi kəşf və ilhamlar meydana gələ bilər. Bunlar əsl məqsəd deyil, insanın keчməli olduğu imtahan təcəlliləridir. Bцtцn bunlar ruhi təkamцlц həyata keчirmək цчцn цzərinə чıxılacaq pillələrdir.

Həqiqətən nəfsani ehtiraslardan xilas olmadan ruhi inkişafdan sюz gedə bilməz. Təkəbbцr və eqoizmin kəsavəti ilə lətafət iqliminə addım atmaq imkansızdır. Xam və tənbəl kюnцllə mənəvi zюvqlərı dadmaq mцmkцn deyil. Həsən Haraqani həzrətləri belə buyurur:

“Necə ki, namaz və oruc fərzdir, ədası zəruridir, təkəbbцr, həsəd, ehtiras (kimi nəfsani arzuları) kюnцldən silib atmaq da zəruridir”.[2]

Arif insanların nəzərində insanın yaradılış qayəsi də “kəsbi-kamal ilə seyri-camala vцslət”dir. Yəni mənəvi cəhətdən kamilləşərək Allah-Təalanın camalını mцşahidə etmə bəxtiyarlığına nail olmağa can atmaqdır.

Kəşf, kəramət, qeyri-adi təzahцr və ilham kimi təcəllilərə həddən artıq əhəmiyyət vermək insanı əsas qayəsindən, yəni Haqqa vцslətdən məhrum edər. Əsas qayəsinin nə olduğunu unudan mənzilinə чatmaz. Bu, eynilə ruziyə bağlı qalıb Rəzzaqı unutmaq qəflətinə bənzəyir. İnsanın səfər zamanı qonaqladığı yerləri юz vətəni zənn etməsi kimidir.

Digər tərəfdən kəşf və kəramət kimi təcəllilərlə qəlbin doyması insanın mənəvi iştah və qabiliyyətinin məhdud və zəif olduğuna işarə edər.

Haqq dostları isə himməti ali olan, yəni mənəvi iştahları gцclц olan kəslərdir. O bюyцk ruhlar Haqqa vцslətdən başqa heч bir təcəlli ilə əsla təsəlli tapmazlar. Buna gюrə də onlar kəşf və kəramət kimi təcəllilərə nail olsalar da bu cцr cazibələrlə tənbəlliyə qapılmazlar. Əksinə, son nəfəslərinə qədər getdikcə artan cəhdlə qulluğa davam edərlər.

Necə ki, bir чox rəvayətdə[3] peyğəmbərlərdən sonra insanların ən xeyirlisi olduğu bildirilən Həzrət Əbu Bəkr t-ın da fiziki və zahiri kəramətinə dair bir o qədər rəvayət yoxdur. Onun ən bюyцk kəraməti Allah Rəsuluna misilsiz sədaqəti, mцstəsna təslimiyyət və itaətidir.

Haqq dostları da daim “Mənə kəramət yox, Kərim lazımdır” hissi ilə yaşamışlar. Əsl kəramətin də “Əmr olunduğun kimi istiqamət цzrə ol...” (Hûd, 112) əmrinə riayət edərək Quran və Sцnnə istiqamətində yaşamaq olduğunu ifadə etmişlər.]

Cəfəri-Sadiq həzrətləri buyurur:

“Əsl zikr Haqqı zikr edərkən masivanı unutmaqdır. Məhz o zaman insan цчцn Allah-Təala hər şeydən цstцn olur”.^[4]

[Zikr Allahı unutmamaq və hər vəsilə ilə Onu anmaqdır. Zikrin kamil mənada yerinə yetirilməsi qəlb və dilin mцştərək ahənglə Allahı anmasına bağlıdır. Əks təqdirdə qafil qəlblə edilən zikrin qiymət və əhəmiyyəti azalar. Zikr əsnasında qəlbin masivadan, yəni Allahdan başqa hər şeydən əlaqələri kəsilməlidir. Zikr zamanı qəlb tamamilə zikrin daşıdığı mənanın təfəkkцrц ilə titrəməlidir.

Bununla bağlı ayeyi-kərimədə belə buyurulur:

“Mюminlər yalnız o kəslərdir ki, Allah adı чəkiləndə (Onun heybət və əzəmətindən) цrəkləri qorxudan titrəyər…” (əl-Ənfal, 2).

Məhz юzцnц tamamən bu cцr Allahın zikrinə təslim edə bilən mюminlərə bir чox maddi-mənəvi lцtf və ehsanlar bəxş edilər.

Necə ki başqa bir ayədə:

“Siz Məni zikr edin ki, Mən də sizi zikr edim...” (əl-Bəqərə, 152) buyurulur.

Qцdsi bir hədisdə də:

“Allah-Təala buyurur:

Mən quluma Mənim haqqımdakı zənninə gюrə rəftar edərəm. O, Məni zikr etdiyi zaman Mən onunlayam. O, Məni qəlbində zikr edərsə, Mən də onu zikr edərəm. O məni bir cəmiyyətdə zikr edərsə, Mən də onu həmin cəmiyyətdən daha xeyirli qrupda anaram” (Buxari, Tюvhid, 15)

Şцbhəsiz ki, Rəbbimizin bizi anması bizim Onu zikr etməyimizlə mцqayisə edilməyəcək dərəcədə daha xeyirlidir. Məhz belə bir xeyrə və Haqqın yaxınlığına nail ola bilmək цчцn dil və qəlb ahəngi iчində masivaya aid dцşцncələri tərk edərək və юzцnц Allahda fani edərcəsinə zikr etməyə cəhd gюstərməliyik.

Digər tərəfdən zikrin nuru zikr edənin halı nisbətində təcəlli edər. Yəni məqbul zikrə nail olmaq цчцn halımızı da islah etməliyik. İlk nюvbədə юzцmцzц haram və şцbhəlilərdən qorumalı, sonra da qəlbimizi məşğul edən fani məhəbbətləri və masivaya aid dцşцncələri tərk etməliyik.

Unutmayaq ki, bu dцnyada Rəbbimizi nə qədər həqiqi mənada zikr edə bilsək, sabah qiyamət gцnцndə ilahi vцslətə də həmin nisbətdə nail ola bilərik. Uca Rəbbimiz bir ayeyi-kərimədə belə xəbərdarlıq edir:

“Allahı unutduqları цчцn Allahın da onları юzlərinə unutdurduğu (xeyirlərini başa dцşməyən) kimsələrə bənzəməyin! Onlar (Allahın itaətindən чıxmış) fasiqlərdir!” (əl-Həşr, 19).]

Cəfəri-Sadiq həzrətləri buyurur:

“İşləyərək qazanc əldə edib ehtiyaclarını təmin etmək kimi bir dərdi olmayan kəsdə xeyir yoxdur. Xeyirli insan qazanıb dolanışığını təmin edərək heч kimə mюhtac olmaz, qazandıqları ilə borcunu юdəyər və qohum-əqrəbası ilə əlaqə saxlayar”.^[5]

[İslam əxlaqının ən mцhцm dцsturlarından biri də “yar olmaq, bar olmamaq”dır. Yəni heч kimə yцk olmamaq, əksinə, başqalarının yцkцnц чəkmək və onlara yardım etməkdir.

Necə ki, hədisi-şərifdə də:

“İnsanların ən xeyirlisi onlara faydalı olandır”,- buyurulmuşdur (Beyhəqi, Şuab, VI, 117; İbn Həcər, Mətalib, I, 264)

Həmчinin Həzrət Peyğəmbər r bir dəfə:

“- Sədəqə vermək hər bir mцsəlmanın vəzifəsidir”,- buyurmuşdu. Səhabələr:

“- Sədəqə vermək цчцn heч nə tapmasa, onda necə?”,- deyə soruşdular. Allah Rəsulu r:

“- Fəhləlik edər, həm юzцnə faydası toxunar, həm də sədəqə verər”,- buyurdu. Səhabələr:

 “- Buna gцcц чatmazsa (yaxud iş tapmazsa), onda necə?”,- dedilər. Rəsulullah r:

“- Darda qalana, ehtiyac sahibinə yardım edər”,- buyurdu. Səhabələr:

“- Buna da gцcц чatmazsa?”,- deyə soruşdular. Hz. Peyğəmbər r:

“- Yaxşı işlər gюrməyi tюvsiyə edər”,- buyurdu. Səhabələr bu dəfə:

“- Bunu da edə bilməsə?”, sualını verdilər. Rəsulullah r:

“- Pis əməllərdən uzaq durar. Bu da onun цчцn bir sədəqədir”,- buyurdu. (Buxari, Zəkat 30, Ədəb 33; Mцslim, Zəkat 55)

Yəni Peyğəmbərimiz r mюminin hər bir halda əlindən gələni əsrigəməyib malıyla, canıyla, bir sюzlə, nəyə gцcц чatırsa, yaxşılıq etməsini və ya ən azından yaxşı əməllərə vəsilə olmasının lцzumuna işarə etmişdir.

Чцnki Allah-Təala:

“O mцttəqilər ki, bolluqda da, qıtlıqda da (mallarını yoxsullara) xərcləyərlər...” (Ali-İmran, 134) buyurur. Ona gюrə də Həzrət Peyğəmbər  əshabına чətin şəraitdə də infaq etməyi təlim etmiş, hətta bir xurmadan başqa heч nəyi olmayanın belə yarım xurma ilə də olsa sədəqə verməsini təşviq etmişdir.

Başqa bir hədisində də:

“Verən əl alan əldən цstцndцr”,- buyurmuşdur. (Mцslim, Zəkat, 97)

Beləliklə hər bir mюminin infaq əhli olmasını və mцmkцn mərtəbə “alan deyil, verən olmağı” təlqin etmişdir.

Xцlasə, uca dinimiz İslam insanları məşru yollarla qazanc əldə etməyə təşviq edir. İslamın beş əsasından ikisi “həcc” və “zəkat” ibadətləri də dini nюqteyi-nəzərdən varlı sayılan mцminlərə fərz qılınmışdır. Bunun bir mənası da “Qəlbinizi dцnya ehtiraslarından qoruyaraq məşru yollarla zəngin olun, zəkat verib həccə gedin!”,- deməkdir.

Xeyirli bir mюminin dцsturu işləyib qazanaraq ətrafındakılara da yardımчı olmaqdır. İnsan yaxşılıq və yardım edəcəyi zaman da ən yaxınlarından başlamalıdır.

Bir hədisi-şərifdə buyurulduğu kimi, bir nəfər Rəsulullah r-in yanına gələrək:

“- Ey Allahın Rəsulu! Ən xoş rəftar edəcəyim adam kimdir?”,- deyə soruşdu. Rəsuli-Əkrəm r:

“- Anan, sonra anan, yenə anan, sonra atan, sonra da sənə ən yaxın olan qohumların”,- buyurdu. (Mцslim, Birr, 2)]

Cəfəri-Sadiq həzrətləri buyurur:

“Qohumları ilə əlaqəsini kəsən adamla yoldaşlıq etmə! Чцnki mən Allahın kitabının цч yerində belələrinin məlun olduğunu gюrdцm”.^[6]

[Qohum-əqrəba ilə əlaqə qurmaq, ziyarət və himayə etmək, yəni “sileyi-rəhm”ə riayət dinimizin чox əhəmiyyət verdiyi əsaslardan biridir. Belə ki, qohum-əqrəba ilə mцnasibəti kəsmək bir чox ayeyi-kərimə və hədisi-şərifdə ən bюyцk gцnahlardan sayılmışdır.[7]

Sileyi-rəhmə riayət etmək birbaşa imanla əlaqəlidir. Rəsulullah r:

“…Allaha və axirət gцnцnə iman edən kəs qohumlarına yaxşılıq etsin!..” buyurmuşdur. (Buxari, Ədəb, 85; Mцslim, İman, 74, 75)

Həmчinin bu xцsusda həssas юlчц qoyaraq belə xəbərdarlıq etmişdir:

“Qohumlarının etdiyi yaxşılığa eynilə qarşılıq verən, onların hцququna riayət etmiş sayılmaz. Qohumlarının haqqına riayət edən kəs юzц ilə əlaqəni kəsdikdə belə onlarla yaxşı rəftar edəndir” (Buxari, Ədəb, 15; Əbu Davud, Zəkat, 45).

“Hər cцmə gecəsi insan oğlunun əməlləri Allaha ərz olunur. Lakin qohumları ilə əlaqəsini kəsən adamın əməlləri qəbul edilməz” (Əhməd, II, 484).

“Qohumları ilə əlaqəni kəsən cənnətə girə bilməz” (Buxari, Ədəb, 11).

Nəticə olaraq qohum-əqrəbanı ziyaret etmək, hal-xətir soruşmaq, sevinc və kədərlərinə şərik olmaq, gəlməsələr də onları ziyarətə getmək bюyцk iman məsuliyyətidir.

Lakin qohum-əqrəba ilə əlaqə xцsusunda diqqət ediləcək ən mцhцm xцsus onların mənəvi halı ilə də maraqlanmaq, əbədi qurtuluşları цчцn də yardımчı olmaqdır. Чцnki ən bюyцk yaxşılıq insanın əbədi səadət və əmin-amanlığı цчцn edilən yaxşılıqdır.

Bu səbəblə də onları Quran və Sцnnə istiqamətinə yюnəltmək, xeyirlərə və saleh əməllərə təşviq etmək, səhv hərəkətlərini də mцnasib dillə dцzəltməyə чalışmaq lazımdır. Xцsusilə şər əməllərin yayıldığı zəmanəmizdə Qurani-Kərim təhsilinə və mənəvi tərbiyəyə daha чox əhəmiyyət vermək xцsusunda xəbərdarlıq etmək чox mцhцm vəzifədir. Bu hal Allah və Rəsuluna olan məhəbbətimizin də bir nişanəsidir.]

Yoxsul bir adam Cəfəri-Sadiq həzrətlərindən soruşdu:

“- Nə цчцn gecə-gцndцz dayanmadan işləyirsən?”. O da belə cavab verdi:

“- Baxıb gюrdцm ki, heч kim mənim işimi юzцm kimi gюrə bilmir. Mən də юz işimi юzцm gюrməyə qərar verdim və tənbəlliyi цzərimdən atdım. Yaradıldığım gцndən bəri ruzim gəlib məni tapır. Ona gюrə də nə ehtiras sahibiyəm, nə də tamah.

Bir gцn юlцm vaxtım gələcək və heч kim mənim yerimə юlməyəcək. Ona gюrə də юlцmə hazırlıq gюrməyə və onu qarşılamağa başladım. (Цrpərdici юlцm həqiqətini gюzəlləşdirəcək olan saleh əməllər işləməyə yюnəldim).

Həmчinin insanlarda da bir vəfa gюrmədim. Ona gюrə can-dildən Allah-Təalanın vəfasına цstцnlцk verdim. Bundan başqa hər şeyi tərk etdim (Bцtцn bunların itib yox olacaq fani kюlgələr və boş xəyallar olduğunu dərk etdim və onlara цmid bağlamaqdan vaz keчdim).”^[8]

[Ayeyi-kərimələrdə buyurulur:

“İnsana ancaq юz zəhməti (səyi, чalışması, əməli) qalar!” (ən-Nəcm, 39)

“Allah hər kəsi yalnız qцvvəsi yetdiyi qədər yцkləyər (bir işə mцkəlləf edər). Hər kəsin qazandığı yaxşı əməl də, pis əməl də юzцnə aiddir…” (əl-Bəqərə, 286)

Deməli, axirət nюqteyi-nəzərindən bir insanın юzцnə verəcəyi fayda və zərəri  bцtцn dцnya bir yerə toplaşsa da verə bilməz. Haqqın əmrlərinə цsyan edərək юzцnə zцlm edəni -Allah istəmədikcə- heч kim əzabdan qurtara bilməz. İman və saleh əməllərdən uzaq qalaraq əbədi qurtuluş yolunda юzцnə faydası olmayana heч kimin xeyri toxunmaz.

Bu baxımdan fanilərə gцvənərək, yəni onlardan vəfa və mədəd umaraq Baqi olan Allahı unutmaqdan və Haqqın əmrlərinə biganə qalmaqdan daha həzin nəticə ola bilməz.

Unutmamaq lazımdır ki, bцtцn fanilər Allahın murad etməsi ilə var olmuş və həmчinin Onun istəyi ilə varlıqlarını sцrdцrцrlər. Hər kəs və hər şey Ona mюhtacdır. Elə isə Baqi olan Allahı unudub fanilərdən mədəd ummaq, onlardan vəfa gюzləmək nəfsə aldanmaqdır.

Saleh əməllər işləmədən “filankəsin ətəyindən yapışsam, o məni xilas edər” kimi xəyal quranlar yalnız юzlərini aldadırlar. Чцnki heч kim başqasının yerinə юlmədiyi kimi axirətdə də heч kim başqasının yerinə hesab verməyəcəkdir.

Ayeyi-kərimədə buyurulur:

“Heч bir gцnahkar başqasının gцnahını daşımaz. Gцnah yцkц ağır olan kimsə yцkцnц daşımaq цчцn (başqa birisini kюməyə) чağırsa və (чağırılan adam onun) yaxın qohumu olsa belə, o yцkdən bir şey daşınmaz... ” (əl-Fatir, 18)

Bir sюzlə, hər kəsin юz dərdini чəkəcəyi məhşər gцnцndə ilahi rəhmətə və Rəsulullahın şəfaətinə nail ola bilmək цчцn bu gцn tюvbə, istiğfar, ibadət də saleh əməllərə sarılmaq mюvsцmцndəyik. Bizi gюzləyən qəbir, qiyamət, məhşər, hesab, Sirat kimi чətin və məşəqqətli sınaqlar цчцn bugцndən tədarцk gюrməliyik.

Bu hadisə necə də ibrətlidir.

Bюyцk mцctəhid Əhməd bin Hənbəl həzrətləri Bağdadda bazardan qayıdarkən onu əlində чanta ilə gюrən bir nəfər qaчaraq gəlib чantasını gюtцrmək istəyir. Həzrət чantasını vermək istəmədikdə həmin adam:

“- Bюyцklərimizə xidmət bizim vəzifəmizdir”,- deyərək israr edir. Əhməd bin Hənbəl həzrətləri isə ona bu hikmətli cavabı verir:

“- Biz юzцmцzц чantası daşınacaq bюyцklərdən saysaq, bu təkəbbцr olar, kiчiklərdən biri olduğumuza dəlalət edər. Ona gюrə də bizi bюyцklərdən bilmək sizə savab qazandırsa da, bizi qəflətə sцrцkləyər. Yaxşısı budur, юzцmц чantası daşınacaq bюyцklərdən saymayıb yцkцmц юzцm daşıyım. Чцnki məhşər gцnцndə də hər kəs юz yцkцnц daşıyacaq və heч kim başqasının yцkцnц юzцnə yцk etməyəcək”.

Bu baxımdan hər birimiz юmцr sərmayəmizi saleh əməllərlə dəyərləndirmək цчцn bu gцn ciddi чalışmalıyıq. Unutmayaq ki, ilahi imtahan dцnyasındakı bu fani həyat neməti bizə bir dəfə yaşamaq цчцn verildi. Əcəlimiz gəldikdən sonra artıq nə təxirə salına, nə də təkrar edilə bilər. Səhvlərimizi dцzəltmək də qeyri-mцmkцn olacaq...

Allah-Təala юmцr sərmayəsini qəflətlə puч edənlərin halından bir mənzərəni belə bəyan edir:

“Onlar orada fəryad edib deyəcəklər: “Ey Rəbbimiz! Bizi buradan чıxart ki, saleh əməllər edək. O əməlləri yox ki (dцnyada) edirik!” (Onlara belə deyəcəyik: ) “Məgər orada sizə юyцd-nəsihət qəbul edəcək kimsənin юyцd-nəsihət qəbul edə biləcəyi (dцşцnəcək kimsənin dцşцnəcəyi) qədər юmцr vermədikmi?! Hələ sizə (Allahın əzabı ilə) qorxudan peyğəmbər də gəlmişdi. Dadın (cəhənnəm əzabını)! Zalımların imdadına чatan olmaz!” (əl-Fatir, 37)

Elə isə var-dюvlətin, юvlad və dostların fayda verməyəcəyi gцn gəlməmiş, bu gцn əlimizdə fцrsət var ikən bizi “qəlbi-səlim”ə nail edəcək saleh əməllərə can atmaq məcburiyyətindəyik.

Ayeyi-kərimələrdə belə buyurulur:

“Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun! Hər kəs sabah цчцn nə etdiyinə (axirət цчцn юzцnə nə hazırladığına) nəzər salsın...” (əl-Həşr, 18).

“İman gətirən bəndələrimə de: “(Vaxtlı-vaxtında, lazımınca) namaz qılsınlar, heч bir alış-verişin və dostluğun mцmkцn olmayacağı (gцnahların bağışlanması цчцn heч kəsdən fidyə alınmayacağı, dostluq xatirinə heч bir gцzəşt edilməyəcəyi) gцn (qiyamət gцnц) gəlməzdən əvvəl onlara verdiyimiz ruzidən (kasıblara, ehtiyacı olanlara) gizli və aşkar xərcləsinlər” (İbrahim, 31).

“Ey iman gətirənlər! Alış-verişin, dostluğun və şəfaətin mцmkцn olmayacağı gцn (qiyamət gцnц) gəlməmişdən əvvəl sizə verdiyimiz ruzidən paylayın!..” (əl-Bəqərə, 254)

Unutmayaq ki, vəfasını gюrəcəyimiz dцnya malı indidən infaq edərək axirətə gюndərdiklərimizdir. Vəfasını gюrəcəyimiz юvlad Allah yolunda yetişdirdiyimiz, bizim цчцn arxamızdan dua edən, xeyir işlər gюrərək sədəqeyi-cariyə olacaq юvladdır. Vəfasını gюrəcəyimiz dostlar da Allah цчцn sevdiyimiz, чətin gцnlərdə qardaş olduğumuz dostlardır.

Xeyrə, yoxsa şərə xərcləyəcəkləri bilinməyən varislərin əlinə keчəcək var-dюvlət isə hesabı veriləcək ağır axirət məsuliyyətindən başqa bir şey deyil.

Şeyx Sədi bu həqiqətlərdən ilham alaraq belə deyir:

“Axirət tədarцkцnц həyatda ikən юzцn gюr! Чцnki sən юləndən sonra qohum-əqrəban mala həris olar, sənin arzu etdiyin kimi xeyir işlərə xərcləməyə bilərlər.

İztirab чəkməmək istəyirsənsə, qəbirdə iztirab чəkənləri xatırla! Bu gцn xəzinə əlində ikən lazım olan yerlərə юzцn infaq et, sabaha saxlama! Чцnki sabah aчar əlindən чıxmış ola bilər. Tədarцkцnц bu gцn юzцn gюr. Юləndən sonra qohumlarının və dostlarının sənə kifayət qədər şəfqət gюstərəcəyini umma!

Obiri dцnyaya tədarцkцnц юzц gюrən kəs bюyцk nemətə nail olmuş sayılır. Məni dцşцnərək belimi ancaq юz dırnağım qaşıyar, başqası qaşımaz.

Nə qədər sərvətin varsa, ovcunun ortasına qoy, veriləcək yerlərə ver! Əgər bu dцnyada xərcləməsən, sabah peşman olub dişinlə əlinin arxasını dişləyərsən”.

Hikmət əhli bu həqiqəti izah mahiyyətində belə deyiblər:

“İnsan юldцyц zaman malı ilə bağlı iki mцsibətlə qarşılaşır. Hansı ki, daha əvvəl bunlar kimisini gюrməmişdir:

Birincisi, bцtцn malının əlindən alınmasıdır. Digəri isə, bцtцn malının əlindən чıxmasına baxmayaraq hamısından hesaba чəkilməsidir”.

Yenə Şeyx Sədi nəsihətlərinə davam edərək belə buyurur:

“Qapına qərib bir adam gələrsə, əliboş gюndərmə. Allah gюstərməsin, bəlkə bir gцn sən də həmin vəziyyətə dцşцb qapıları gəzərsən. Цrəyi yaralı olanların halını soruş, onlara bax. Bəlkə bir gцn sən də həmin vəziyyətə dцşərsən. Madam ki, nə isə istəmək цчцn heч kimin qapısını dюymцrsən, buna şцkцr etmək цчцn qapına gələn yoxsulu qovma, qaşqabağını tюkmə, onu təbəssцmlə qarşıla...”.

Xцlasə, axirət sıxıntılarından xilas olmağın ən gюzəl yollarından biri məzlum və mюhtac vəziyyətdəki din qardaşlarımızın dərdlərinə чarə axtarmaqdır. Allahın bizi onlardan məsul tutduğunu unutmamaqdır.

Bu xцsusda mцhacir və ənsar qardaşlığı bizim цчцn gюzəl nцmunədir. Din qardaşlığımızı onların halı ilə юlчцb-biчməliyik. Fikirləşməliyik ki, bu gцn bizə pənah gətirən din qardaşlarımıza цrəyimizi nə qədər aчırıq, onların dərdlərinə nə qədər şərik oluruq?

Mərhəmət və şəfqətimizin hansı səviyyədə olduğunu tez-tez gюtцr-qoy etməliyik. Haqq-Təalanın məhəbbət və rizasını cəlb etmək цчцn saysız-hesabsız fцrsətlərlə qarşılaşdığımız юmцr sərmayəmizi saleh əməllərlə dəyərləndirməliyik. Onu boş xəyalların kюlgəsində puч etməkdən чəkinməliyik.]

Allah-Təala qəlblərimizə dinə sarılma eşqi lцtf etsin. Niyyətlərimizi rizası ilə birləşdirsin. Hər birimizə mцsəlman kimi yaşayıb mцsəlman olaraq can verə bilməyi, sevdiyi və razı olduğu bəndələri ilə həşr olunmağı qismət etsin.

Amin!..